꧁ꦱꦸꦭꦸꦏ꧀ꦧꦼꦱꦶ꧂

꧁ꦱꦸꦭꦸꦏ꧀ꦧꦼꦱꦶ꧂

 SULUK BESI 

Anggitanipun Abdi-dalem Pangeran Wijil ing Kadilangu. 

Pupuh 01 Pupuh 01 

DHANGDHANGGULA DHANGDHANGGULA 

1. Pasang tabe sekar madu manis, wasitagnya sudarmeng susanta, 

nahan kirtya wuryaning reh, pasal kang tumrap suluk, aneng janma 

satwa ran ki Besi, langkung mesu wardaya, karyanya alungguh, 

aneng tepining samudra, kang pinangan mung nginum sajeng tan 

malih, lawan meneng karyanya. 

2. Aneng pereng ampingan andhemping, wus salama datan kauningan, 

saking rempit panggonane, laminya tan cinatur, inumanya amung 

sakupi, sarta gelas tan tebah, palala ing Hyang Ngagung, tan telas 

salaminira, ing sawiji dina kang ngadarbe siti, nuju arsa leledhang. 

3. Dhasar pinggir desa gening santri, kae guru tan mawi sakabat, saha 

kaskul jujungkate, atasbeh jubah cripu, sapraptane ing pinggir gisik, 

madeg anon samudra, nulya dangu-dangu, nolih wuri ana / janma , 

pinaranan meneng datan ngancarani, ki pangulu angucap. 

4. Rika iki apa wong atapi, yen tapaa sajeng dera pangan, yen mahas 

seng pratikele, kaya wong tapa nekung, nging degsura tatrapireki, 

ulate pundirangan, apa dhasar bisu, eh manusa angucapa, apa sira 

basa sabrang tawa encik, nadyan cik sun kaduga. 

5. Apa kang sasato sira iki, apa bongsa ejin parayangan, apa 

kesurupan kiye, sarya maca tengawud, duk miyarsa sira Ki Besi, ing 

wuwus kang mangkona, nlongsa jroning kalbu, nora talah ya Ki 

Ummah, mring sepadha wuwuse cumeri-ceri, eh ta ewa mangkona. 

6. Ngong jawabe ririh denirangling, pasang tabe sampun aduduka, 

kawula tebih wijile, sarah katut ing laut, sakawasa kajat mratapi, ki 

pangulu duk myarsa, mesem sarwi mungkur, tapaning ibelis laknat, 

mangan sajeng sira lungaa tumuli, aja nunggal ing tanah. 

7. Basa kene panggonan ing santri, bo/k nunulari ing mumurid ing 

wang, ingsun pamulangan gedhe, Ki Besi malih muwus, punapa ta 

batalna kyahi, ing tyas kajat prawita, marang ing Hyang Ngagung,

paduka wus pinandhita,teka cukeng ing tanah kawula geni, ujare 

wong pandhita. 

8. Wus pinongka jasad bettolahi, anglairken sipat tri prakara, ki guru 

rengu netyane, aja sira amuwus, kumawawa teka kumawi, puluh sira 

ngucapa, mung kandheg ing clathu, guci-mu sira guwanga, 

bokmanawa ingsun sudi angangsuli, sakeh ing wuwusira. 

9. Maksih ririh wuwuse Ki Besi, kang waragang lamun binucala, punapa 

kaindhakape, ki guru nyentak muwus, iku setan karam linewih, blis 

tan wruh ing tata, buwangen den gupuh, mengko sun ajag angucap, 

lamun ora dera guwang sajeng guci, lalu tan sudi mulat. 

10. Besi angling manawa kiyahi, ingsun guwang guci si waragang, yen 

weruh karam karepe, ki guru jelih muwus, eh / ko kapir karam kang 

ngarti, timbalan ing panutan, sing sapa anginum, ing sajeng kalbeng 

naraka, lawan adoh panggawe marang ngabecik, ko setan apa 

wruha. 

11. Ing kalale sajeng ta ko belis, Besi ngucap eh kyahi menawa, kawasa 

jawab su’ale, itung ing tyas pukulun, ingkang santri tan pesthi swargi, 

yen pegata lan nalar, nalara puniku, kalamun tan tinandangan, 

nadyan silih tandangana saben ari. 

12. Ingkang mangan karam bakal mati, kang tan mangan tan wurung 

palastra, balik yen mati kapriye, yen pesthiya swarga gung, enak 

dening gon ambuwangi, ki guru nolih lenggah, basakna sireku, 

karuhan lamun minulya, wong kang gama cinadhang ingkang 

swarga-di, widadari nyanyadhang. 

13. Sira wuwus sipat ing Hyang katri, iku ora ta agung lan murah, 

kawasa kaping telune, Ki Besi aturipun, inggih leres puniku ugi, ki 

guru ciya-ciya, latah nyablek pupu, Besi muwus kang punika, punapa 

asipat agung wus darbeni, dene dahwen paduka. 

14. Punapa ta / kawula kiyahi, jinawekna titah ing Hyang Suksma, teka 

kapati dinahwen, kawula kamipurun, amangsuli atur kiyahi, supados 

pakantuka, sapangat pukulun, santri ingkang mesthi mulya, leresipun 

rineksa ing donya ngakir, dene maksih sangsaya. 

15. Kang pinangan jejaluk saari, ari miwah ki guru punika, deningoni 

mring muride, yen mungguh awak ingsun, siya-siya ingsun mastani, 

dene kawula ingkang, tan bukti sawindu, amung kang nginum

waragang, mung saguci awak rahmat sajeng misih, dene tan 

bekrakakan. 

16. Pan kagepok wadine ki santri, sru muleleng asta suraweyan, eh apa 

su’al-mu kabeh, den akeh den-atumpuk, kalumpukna aywana kari, 

mengko ingsun kang jawab, yen sira nora wruh, ingsun guruning 

ngulama, kae Besi inggih kawula kiyahi, gadhah su’al wadhagan. 

17. Pan kasengsem duk kalebeng warih, lulumuten kalebeng pawaka, 

nusup nga/ra-ara gedhe, kagyat ana wong bisu, nguwuh-uwuh 

melingi kuping, sirna manggung katingal, bagda durung rukuk, 

ngambil geni tur didiyan, akekebut tur kang kinebutan angin, 

ngangsu pikulan toya. 

18. Lan isining jagad sadayeki, pinten prakara kabeh cacahnya, lah ika 

jawaba kabeh, ki pangulu anjetung, wiruruten netyanira nis, legeg 

tanpa wicara, asawang cungkulub, arsa muwus bokmenawa, tan 

katuju malah garowah twasneki, satengah tanpa apngal. 

19. Asru ing ngetak mawanti-wanti, upamane wong tuli awuta, kongsi 

jinawil pupune, kagya[t] ki guru muwus, sayektose kawula kyahi, 

basa karana Allah, adhuh minta ampun, pangaksama insa’allah, 

adhuh kyahi kawula anunuwun yekti, ing paduka mulanga. 

20. Kamiselek ing tyas merbes mili, saking kaduwung salah ing tingkah, 

Ki Besi awlas driyane, eh reke dika mantuk, sampun siliha wektu 

tangis, /wus parentah ing Suksma, jer dika kumingsun, reke nunten 

umantuka, sampun dangun puniki wus metu mahrib, reke andika 

salat. 

21. Adhuh Kyahi boten purun mulih, nadyan silih jangkepa sawarsa, mati 

ing gon wus pesthine, Ki Besi awas dulu, bok kiyahi ingsun tuturi, 

supaya amuliya, aywa wet mor ingsun, mamedhar pruwitaning wang, 

eh kiyahi pangulu ywa walang-ati, nging nuli alungaa. 

22. Pan kageseng duk kalebeng warih, lulumuten duk aneng pawaka, 

banyu ing netra tegese, gesenge eremipun, basa lumut sajroning 

geni, roh ilapi geninya, apngal lumutipun, pramila lumut angaranan, 

tegesipun undhak ing kawruh sajati, angrampo nora suda. 

23. Nusup ngara-ara semuneki, iku nunggal sirna kang katanial, 

makripat iku ngilmune, paningal ing reh iku, kagyat ana wong bisu 

nenggih, rumunggu jroning karna, apngal ing roh kudus, bakda

sadurung ing niyat, iya iku kang salat jro sanubari, ngangsu piku/lan 

toya. 

24. Kita iki kaserenan nasir, geni banyu angin lawan lemah, ajujuluk 

jagat reke, miwah saisinipun, jagat traya mung tri prakawis, kang 

dhingin ran nurrullah, kapindhone iku, wujud kahanan ing Ngallah, 

ing tegese mendhak lan mandhukul nenggih, basa nur iku cahya. 

25. Apa ingkang tanpa cahya iki, sabarang kang katon ngalam dunya, 

pesthi mawa cahya kabeh, ingkang ngabang kang biru, ana bawuk 

kalawan kuning, reged resik mawarna, akeh rupanipun, kabeh iku 

aran cahya, dene mendhak mendhukul puniki yekti, barang kang 

katingalan. 

26. Pesthi kacek-kacek sadayeki, marma muni sipat jroning lapal, 

mukallapa tumaninge, lil kawadisi iku, gih puniku muradireki, muwah 

lokat maknannya, mung prasejenipun, pangulu kala miyarsa, sru 

marwata kalangkung panuwun mami, saking barkah paduka. 

27. Sajeg kawula dereng amanggih, cipta kadya pangandika tuwan, 

wasisan mangsuk nuwun, mugi tedah/ena wak mami, wonten su’al 

rinasan, santri tanpa bedhug, lan tunjung tanpa telaga, lawan 

ingkang sagara gung tanpa tepi, papan datanpa serat. 

28. Sagara gung laut tanpa tepi, lah punika mugi barkahana, kae Besi ris 

wuwuse, modin kang tanpa bedhug, sasemune ana kang ngilmi, 

agama tegesira, agama puniku, nora nana sampurnanya, dudu kalek 

ing manusa semuneki, tunggal sirnaning nganyar. 

29. Wus jumeneng sahadat sajati, semuning tunjung tanpa telaga, roh 

ilapi sajatine, ananing dattolahu, iya iku ingkang nguripi, miwah 

tekeng pralina, iku sawabipun, tandhane kang duwe tondha, kang 

tumondha aja angrasani gusti, uwisa dening para. 

30. Sagara gung laut tanpa tepi, kanyatahan urip ing Pangeran, kaya 

mengkono tatrape, miwah urip ing banyu, banyu dening tan keneng 

pati, sapa silih weruha, pati ning/kang banyu, su’alaning ngurip 

tunggal, sirna luput (sic) kang nganeng dattolah singgih, yeku sagara 

mulya. 

31. Papan reke ingkang tanpa tulis, pawor ing solah wujuding tunggal, 

rasa jati iku reke, ki pangulu umatur, pasang yogya puniku kyahi, 

leres sarta karasa, mring sajroning kalbu, kuneng ingkang nganeng 

wisma, arinira ki pangulu angulati, kongsi dalu tan prapta.

32. Ingulatan dangu tan pinanggih, wus tinurut paran ingkang raka, 

cineluk sumaur rereh, adhi kene gon ingsun, aja swara ing lyan 

sireki, lagi lega tyas ing wang, kang rayi umatur, lumebu gampeng 

gumampang, tumranggal edir ing tyas amemasang dhiri, watak 

tingkah taruna. 

Pupuh 02 Pupuh 02 

SINOM 

1. Punapa ingkang kinarsan, lawan sinten rowang linggih, ing ngarsa 

paduka kakang, tanpa kurmat ing ngalinggih, punapa setan ejin, tan 

weruh paduka guru, nulya lenggah tan taha, rika reke wong ing 

pundi, papantese angrimuk mring sinatmata. 

2. Ki Besi anjawat asta, rehning sudaranireki, / mitranipun sang wasita, 

pasang bage sang ngaprapti, kados yen den-ulati, rakanta tan mawa 

tutur, leres angulatana, sang liningan tan nauri, teka meneng Ki Besi 

mesem wardaya. 

3. Ki Besi aris atanya, mring panguluh eh kiyandhi, sinten wastane 

arinira, ki pangulu lingira ris, kadang ngong kang taruni, awasta ki 

Ketib luhung, karyanya amratopa, ngibadah ki’at lapali, kae Besi 

mesem sarwi iyatalah. 

4. Nora kayaa ki umah, numbras edire kepati, kaya dudu titah ing 

Hyang, apaa tegesing Hyang Widdhi, sih ing sira pribadi, nora asih 

ing Iyanipun, Hyang Suksma ta kerana, siya esak nandhang milih, 

sawusira dangu meneng ingenengan. 

5. Ki Ketib Anom angucap, ingsun jawab maring kami, ingsun duga 

nora watak, kaya kakang tanpa budi, ingsun dening Hyang Widi, 

sinungan kwasa donyeku, ala becik ingsun kadugi, /panduming 

Hyang ing dunya sinung pangwasa. 

6. Yen sira mitra mring kakang, apa karti ning ngaurip, atawa jawab 

maring wang, Ki Besi sumber ririh, linggih ing karya mami, ambekan 

lawan rumungu, apa kang dera pangan, nginum sajeng kang sun 

bukti, kae Ketib anjelih ariyak-riyak. 

7. Nora lidok ujar wang, si setan angajak kapir, lungaa teka ing guwa, 

dawek kakang padha mulih, wong kena ing jeladri, linaden rowang

amuwus, Ki Besi lona angucap, eh Ki Ketib kados pundi, ing 

wuwusta kapir punapa artinya. 

8. Kang raka ris angandika, eh adhi dipun-aririh, micaraa den-atata, 

sirik alat mring sasami, kang rayi anauri, linggih yen karsanta purun, 

lumadi sawatara, nanging nunten dawek mulih, eh sang tapa sira 

tanya kehing kopar. 

9. Satus pitungpuluh lima, munapek lan kapir jindik, lawan kapir 

mutajilah, munapeg gedhening kapir, Ki Besi anauri, ka/dos pundi 

artinipun, Ki Ketib ngling mangkona, munapek wong tan gugoni, yen 

manusa sabarang tan aguguwa. 

10. Sapa sudi tetunggalan, mara jawaba Ki Besi, inggih leres nanging 

uga, kalamun wong tan gugoni, pama kinarya gusti, pesthi yen kena 

tinurut, kinarya nara nata, kawula kadugi ngabdi, Ketib angling liya 

iku ora nana. 

11. Sagung guru kang ngulama, kitab-kitab sun petani, kalamun bisa 

anyu’al, tetep ingsun anguroni, Ki Besi anauri, kang lewih mokal ing 

Rasul, nengguh ingkang wiwitan, kang winastan lapal kidib, basa 

kidib linyok (basa linyok) cidra. 

12. Basa cidra sinten ingkang, kawasa dipun-tunggali, nadyan jasade 

priyongga, pesthi tan bisa nyundhuki, nadyan silih Hyang Widdhi, tan 

pinereng karsanipun, sinten remen dinoran, ki guru amuwus aris, 

yayi bener wecane sang pinandhita. 

13. Destun wong ngulah agama, ngrujugaken tingal batin, mongka 

manggung aselaya, / kaya paran gon ing dadi, gela tyase Ki Ketib, 

dene bisa acelathu, arep ingsun wiwirang, teka dadak bisa angling, 

iya bener Ki Besi kang saprakara. 

14. Ana maning su’al ing wang, rondhon wilis tanpa warsi, mara uga 

anjawaba, adan sumaur Ki Besi, sipta nguripireki, iya iku uripipun 

sirnaning nguripira, jumeneng ngurip ing gusti, ywa kaliru mati urip 

saya nunggal. 

15. Iku sampurnaning ngedat, Ki Ketib malih nauri, tanggal pisan 

kapurnaman, kerut ing grahana singgih, sentek pisan nigasi, paran 

uga semunipun, Besi ngucap punika, sentek pisan anigasi, 

sasmitanya liru wujud ing kahanan. 

16. Sapa kwasa mulat myarsa, sinten bisa ngakal mosik, siraningali 

punika, ananya ananing Gusti, aywa angroro dhiri, iku surasaning

kumpul, sirnane padha ana, kang sirna wujud yen mati, ingkang 

padha ana Pangeran lan Suksma. 

17. /Tanggal pisan kapurnaman, tur kelu grahana singgih, puniku reke 

semunya, ing mangke kadya duk nguni, kang karasa sajati, anaya 

mangke puniku, tur kinarya lantaran, kang kariyin kurup alip, dede 

sastra kang tapsir roh kang sampurna. 

18. Nyatane tapsir puniku, wawadhah ing roh sajati, wadhah ing tapsir 

puniku, lwih alus luwih suci, wus aja angraosi, den awas aja kaliru, 

lan aja sumambrana, yen sira nora udani, iya iku kang nyata tingal 

kawula. 

19. Allah Muhkamad pamornya, lan puji pratikelneki, dongane anjawat 

tangan, jenengingsalat ta mangkin, kang jenengaken ugi, ya 

paworing salatipun, tan wruh anjawat tangan, tan wruh ing rasa 

sajati, iya iku aran pamor jeneng tunggal. 

20. Sapa ngawinaken para, Ki Besi yen nyata luwih, Ki Ketib datan 

saronta, nging misih mempeng tyasneki, Ki Besi a/nauri, Allah kang 

mongka pangulu, walinipun Muhkammad, Jabrail mongka sesahit, 

malah aneng sajroning masigit johar. 

21. Monongka karesminira, apa tingkah-mu Besi, eh Allah apulang 

karsa, iya aneng jroning kapti, apa mas-kawineki, den aglis sira 

sumaur, nenggih mas-kawining wang, sayektine ngilmu jati, ajejuluk 

kiyanat kekasihira. 

22. Nging sampun kaliru tompa, wastaning kiyanat singgih, panjenengan 

ing Sang Hyang Dat, edat mutelak kang jati, kidan lan bakaneki, 

wujude datan kadulu, mung Kyang Suksma kang purba, kang kapti 

sajroning kapti, pan punika sampurnaning mas kumambang. 

Pupuh 03 Pupuh 03 

MASKUMAMBANG MASKUMAMBANG 

1. Ya kerana kumambang ingsun arani, napi wujudira, isbate 

amartandhani, kaya edat jnengira. 

2. Eh Ki Besi sapa nginum lawan bukti, eh singgih punika, engaming 

dat para iki, sampun amanut ing liyan. 

3. Yen wus bukti arsa nginum toya suci, urip jeneng para, karana 

ingkang / rohkani, rohkani angsaling cahya.

4. Cahya iku patibaning johar wening, dhuh sapa rowangnya, lamun 

sira bisa ngising, bisa mangan lan sembayang. 

5. Lan utawa wruh ing ngiman lawan tokit, kalawan makripat, sira 

weruh sadat jati, kalawan sadat sekarat. 

6. Apan tunggalipun kawruh rasa jati, iku tan pantara, salate rahina 

wengi, pan sakehe iku salat. 

7. Punapa ta kepasang yogyaning galih, Ki Ketib karoban, ing pasang 

siptaning lungit, rong sangat meneng tan ngucap. 

8. Kae uwa pengulu ririh anjawil, mring Ketib rinira, eh kadhi aywa 

nyampahi, sang wiku sabar waspada. 

9. Angur silih ngalapa barkah ing ngilmi, malar wuwuh bisa, Ki Ketib 

sendhu dennya ngling, Kakang wong sami tinitah. 

10. Ewa punika kakang ngong ngubayani, lamun saged babar, 

wasiyating guru mami, kawula dereng kabuka. 

11. Durung gingsir sayarda tyasnya / Ki Ketib, angangseg mangarsa, tur 

wus wayah lingsir wengi, Ki Besi rika jawaba. 

12. Kaya paran urip tingkah ing Hyang Widdhi, cilik lan gedhenya, akeh 

lan apa sawiji, kalamun iku akeha. 

13. Pan wus muni sajroning kang dalil kadis, siji pasthineka, yen siji ya 

kadi pundi, sagunging makluk kahananan. 

14. Lah jawaben dipun-age den-matitis, aywa meneng para, Ki Ketib 

sajroning batin, durung wruh manising su’al. 

Pupuh 04 Pupuh 04 

DHANGDHANGGULA DHANGDHANGGULA 

1. Nedha aglis jawaben Ki Besi, teka mulur Ki Besi tyasira, mara rereh 

apakoleh, eh ananing Hyang Ngagung, secakakan manira wangsit, 

mani jro samudra, caplek mungguh tengsun, lawan silih warna pira, 

saisining samudra kang keneng warih, nadyan wedhi lan lemah. 

2. Yayi yuyu yayah yanging warih, warih warateng jiwa rakatha, mina 

mimi katuwone, wawejingen puniku, pineresa apa kang mijil, mokal 

metuwa naga, pesthi metu banyu, banyune sayekti padha, lawan 

ingkang sinaba warih jaladri, iku mungguh manira. 

3. Upamane mina jro jaladri, ye/n mariya pamanganing toya, apa silih 

jujuluke, tur nora dadya manuk, kari mati apulang [Wi]dhwi, duduh

iwak mor tirta, sisik dadi endhut, lah apa winalang driya, kae Ketib 

sumungkem awetu tangis, ing padanya sang kaka. 

4. Besi angling punapa kiadhi, durung nrima semu kang mangkona, 

baya maksih aroronce, ing sipta durung cundhuk, Ketib ngucap sarwi 

anangis, sang pandhita-pinandhita, Nabi Duta langkung, rahmating 

tingal jro driya, guru amba satus kawanwelas maksih, dereng 

kapareng uga. 

5. Tangis amba tobat mring Hyang Widdhi, ko mangkene rasaning 

ngawirang, enak ginebug wong ngakeh, maksih kawasa dulu, lawan 

jeneng duraka jisim, iki duraka nyawa, baya tegesipun, ebate ing 

tyas manira, kae Besi bisa ngasmala ngreh mami, malah tan kwasa 

mulat. 

6. Karunanya asawang pawestri, Ki Pangulu angluluh wuwusnya, adhi 

mau ngong kapriye, banget pamenging ngingsun, ingsun yayi jer tas 

nglakoni, wus a/ywa keh rinasan, minta apureku, Ki Besi langkung 

sagara, Besi angling ana ta kadis sawiji, pangandikaning Suksma. 

7. Sagung manusa titah ing Widdhi, teka nora nimbangi sih ing Hyang, 

lamun bengi enak sare, sun reksa mangu-mangu, teka ngebuhaken 

Hyang Widdhi, wong marentah pengeran, kang mangkono iku, 

samongsa ingsun tinggala, kari rusak bathange pinangan genjig, 

Ketib apa mangkona. 

8. Nora nana goroh dadi tamsil, lamun turu lali Hyang Wasesa, 

kadukan cahya waune, sira tangi puniku, eling para lamun anggusti, 

alip jenengan para, kang sampun angguru, sayekti salat punika, nora 

kaprah nanging kaprah anglampahi, wau wonten punapa. 

9. Satangining karuna Ki Ketib, anebut pupungun waspa, satata umatur 

rereh, eh pukulun sang wiku, dhuh kawula paduka neksi, ing jaman 

wurining wang, aywana kadyengsun, /malar pinongka upama, 

kalakuhan pangucap anjunjung dhiri, kaenas bongsa kewan. 

10. Kawula dhuh panjingna mumurid, saparanta tan taha selaya, 

rumusak tapak padane, umangsah arsa ngujung, jawab pada nulya 

Ki Besi, api ametu toyan, sangadinya nguyuh tinut wuri datan ana, 

ingulatan wong loro datan pinanggih, emeng tyas sakaliyan. 

11. Wangsul mring guwa arsa manganti, kajat reresik patilasannya, bok 

keneya suwe-suwe, kupi arsa jinunjung, supayane pernah gyaneki,

ginuyuh kupi musna, kari gelasipun, kang gelas anglis tinepak, 

swaranya jur kumariyek punang bling, binuka datan ana. 

12. Ketib sadhadep Pangulu anjlih, Dhuh Ki Besi punaka kawula, tuwan 

ilok-ilokake, destun tyas durung tutug, manggung kyadhi kang 

mamadoni, ya Allah nora talah, maring ngendi mau, tumutur medal 

singguwa, Ki Panggulu subrata mamati ragi, nedya/sumusul paran. 

13. Niki Besi eh para ta yayi, wus te/k/dire pinaringan susah, sira muliya 

den sareh, ywa nikelaken tuduh, ing wong tuwa sira gumanti, 

Pangulu mumulanga, ingsun arsa nglangut, lah poma sira muliya, 

kur-ungkuran Ki Ketib teka nuruti, tan ana bisa ngucap. 

14. Byar rahina pangulu wus tebih, anut pasisir saparan-paran, kalulun 

non samudra rob, ribet tyas dennya dulu, kaya paran ingkang jaladri, 

banjir teka ing ngapa, mring diasastipun, pitekur anjum wardaya, 

lilingsene lupa luwe sarta arip, ana rasaning driya. 

15. Nulya mangkat wus samangkat ati, ati tata-tataning satitah, katutuh 

kang durung teteh, tetela lamun luput, lepiyan kang wus kawuri, 

nulya ana sungapan, anjog samudra gung, gung tikbra anon 

sungapan, iya talah banyu iki seka ngendi, mring di paranira. 

16. Kacathet durung teka lumaris, datan kena katon ingampiran, 

binetahan amrih beteh, wus lami lampahipun, /kuneng gantya 

winuwus malih, Ketib ing lampahira, anilab tan mantuk, tan suda 

rasaning driya, kae Besi agawe cuwaning ati, mring ngendi paranira. 

17. Cecawetan anjujur wanadri, tan kena janma katon tinanyan, Ki Besi 

mring di parane, kang tinaken tan weruh, malah ngucap anarka 

baring, saparannya mangkona, lepas lampahipun, ana lakon pitung 

siyang, datan ana gubug padesan kaeksi, wus laju lampahira. 

18. Tan ana janma ingkang kaeksi, tinakenan miwah jinalukan, karana 

telas sangune, sangu antuk jejaluk, nging puniku tan ana kari, susah 

ketib tyasira, laku durung tutug, kaselak cupet sangunya, tengah 

wana ana katon janma kaki, kaki tur kawlas-arsa. 

19. Lara lempahreng pinggir ing kali, tunggak dhoyong ingkang 

ingenggenan, tur bolong pernah bokonge, pamrihnya lamun nguyuh, 

ywa kongsi susah lumaris, ngarsane ana ancak, sega iwak 

ngumbug, panganan sunging wong dagang, pinggir dala/n karyane 

amung ngamini, istijab pandonganya.

20. Cahya wenes wutuh busaneki, duk umiyat Ki Ketib umarak, takon Ki 

Besi parane, sinauran tan weruh, atetanya wong ngapa kaki, 

panggonan panganira, miwah busaneku, sakalangkung tan sayogya, 

aneng wana panganane sarwa adi, sapa kang manci sira. 

21. Anauri wong liwat kang manci, Ketib mojar eh aja dinawa, ingsun iki 

selak luwe, musapir segamu, kaki asung karsanireki, paweweh ing 

Hyang Suksma, den warek den tutug, Ki Ketib sawusnya mangan, 

atetanya satemene iki kaki, apa panggotanira. 

22. Sun tingali lempoh sira iki, tur adoh pakarang pawisman, pepak 

sandhang lan pangane, sun banget salang gumun, lawan pira 

lawasireki, ki Tuha lon saurnya, meh ana sawindu, kamurahaning 

pangeran, durung ngepot kang sun sandhang kang sun bukti, ya 

Al[l]ah lewih murah. 

23. Wong adagang sun darma ngamini, dumadakan kolur sandhang 

pangan, lan tanpa braya sun kiye, murahaning Hyang / Ngagung, 

lagi durung ginanjar pati, kon urip ana pangan, ning sapanganipun, 

Ketib angling bener sira, lamun urip sarba istiyare prapti, murah ing 

Hyang istiyar. 

24. Iku basa kekerasan kaki, sato kewan lawan gagermeta[n], pesthi ana 

istiyare, marma na panganipun, mongsa kaya Pangranireki, ithik-ithik 

amurah, pira kadaripun, jatining Hyang Maha Mulya, nora arah 

mongka ngaku sira kaki, den regsa saben dina. 

25. Sira mongsa kayaa Ki Besi, bisa nora lunga-lunga lawas, nanging 

tan mangan jatine, mongsa kaya sireku, abung desa ngaku tan 

gingsir, tekeng panggonanira, tur ngaku sawindu, ithik-ithik 

kamurahan, ning Pangeran dening ingsun anglakoni, wong padha 

duwe Allah. 

26. Tan mangkone pratikele kaki, nora murah yen tan lan istiyar, kaki 

tuwa muwus rereh, mongsa seje ya iku, Allah sira lan Alah mami, 

amung sira kang beda, kalawan katengsu/n, ana lapal sipat iman, 

lawan ana lapal yahomil ‘akiri, ngandel dina ing wuntat. 

27. Kae Ketib latah anauri, teka dalurung etunging desa, nadyan lapal 

kang mangkene, ya iku dalanipun, marma saking istiyar neki, 

mengko kaki ngong jarwa, jasat lan roh alus, lamun maksih bongsa 

badan, kamurahan margane istiyar wajib, lamun wong bongsa 

nyawa.

28. Kamurahan tanpa dalan prapti, iku kaki yen mungguh manira, ki tuwa 

meneng eseme, yatalah ta Hyang Ngagung, bisa karya awarni-warni, 

kuneng kang rebut swala, ana peksi siyung, aneng panging kayu 

sana, amelingi Ki Ketib rungokna mami, bener si kaki tuwa. 

29. Ingsun uwus belani si kaki, keneng pulut bodhol swiwining wang, tiba 

ing kali lor kiye, brondhol tan bisa mabur, katuju tan koningan janmi, 

kasangsang neng perbatang, iku antep ingsun, tur aneng tengah ing 

toya, nora bisa ngalor ngetan ngulon sami, mung jajah saperbatang. 

30. Duk ing kono ingsun krasa ngati, paran baya / manuk aneng toya, 

manuk alas ingsun kiye, dudu manuk neng banyu, dumadakan ing 

luhur mami, kang tumelung nging toya, ana kayu senu, tanpa uwoh 

ingkang wreksa, osik ingsun lekasana kayu siji, dudu panganan ing 

wang. 

31. Yen buluwa atawa waringin, lawan enggal ingsun arsa-arsa, wus 

takdir kene patine, narima awak ingsun, katujune tan mati wingi, 

umur wuwuh rong dina, ganjaran Hyang Ngagung, tan antara nuli 

ana, wre branahan angalih panggonaneki, iku neng luhur ing wang. 

32. Kecerane yen mangan kang kopi, iku akeh runtuh neng perbatang, 

kang sun pangan salawase, sun kongsi bisa mabur, marma sidik 

wuwusing kaki, iku sira idhepa, Ki Ketib sumaur, sira iki manuk apa, 

bisa ngucap pakarti tur kaya janmi, layak yen mangkonoa. 

33. Ujer sira malekat sajati, nadyan silih sira malekata, kwasa manusa 

jatine, jati manusa tengsun, ingsun iki hyan tan udani, sa/polah 

tingkah ing wang, prentah ing Hyang Ngagung, sun jumeneng 

rahsaning Hyang, arep apa sira manuk apraduli, tan arep pangrehira. 

34. Gantya menco ngling tutur sajati, ingsun ingon ing anak sudagar, sun 

cumbu uculan bae, mati aneng wana gung, gustingsun sadagar 

sugih, binegal aneng alas, dadya sun nglangut, marma bisa ngucap 

janma, tan pantara sang menco wus mabur tebih, Ketib sumelang 

ing tyas. 

35. Arsa ginugu datan kadugi, tan ginugu ing tyas tan anduga, enget 

tyas meneng asuwe, ngur malekat ta iku, nora tanggung gon 

angrasani, mudhun mring kaki tuwa, lah kaki lilamu, sega ingkang 

wus sun pangan, lawan ingsun anjaluk kang sega aking, ngong 

karya sangu marga.

36. Eh ya apa sakarsanireki, aran iku kamurahan ing Hyang, Ki Ketib 

mesem wuwuse, ewa ingsun rumungu, kecap mangap murah ing 

Widdhi, ingsun arsa nyatakna, murah ing Hyang Ngagung, sawusira 

asadhiya, sangu karak umangkat ngujur wanadri, ngulati kamurahan. 

37. / Ingkang marga tumeka pribadi, wus alawas tan ana karasa, antara 

sangu wus entek, lapa lupa kalangkung, dadya rereh dennya 

lumaris, ngendi gon sun istiyar, neng tengah wana gung, ingsun 

mangana godhongan, iya maksih tumeka istiyar mami, kang tan 

metu wak-ing wang. 

38. Kang katongton mung ujaring paksi, apa nyata ingsun tan kaduga, 

yen nyataa kaya priye, polah pratikelipun, kamurahan teka pribadi, 

lan samarga tan pegat, Ki Besi kinayun, kapapag janma lumajar, 

bokmanawa wineyan sega sun iki, saksat misih waking wang. 

39. Saksat jaluk upama nakoni, pasthi sumaur yen ingsun lapa, wineyan 

mengko temahe, durung murah ta iku, lamun durung teka pribadi, 

temah nyimpang sing marga, neng ngisor wreksa gung, kayu 

growong sinusupan, kang supaya aywana janma udani, kang liwat 

wong adagang. 

40. Juragan ageng keh motan sapi, dumadakan sapine gambi/ra, 

wowotane padha kecer, sapi patinng salusup, bubar mawud maring 

wanadri, gumeder ingadhangan, wonge ting salusup, Ki Ketib 

inginjen tumingal, wowotane kecer datan pinarduli, Ketib ling inng 

wardaya. 

41. Iki godha donya kocar-kacir, durung murah yen ingsun juputa, ngong 

jajal sun meneng bae, gumeder ngalor ngidul, ting bilulung ngulati 

sapi, Ki Ketib mulat nulya, api-api tan wruh, wong dagang prapta 

genira, tinakonan Ki Ketib sayapi mati, nom tuwa padha prapta. 

Pupuh 05 Pupuh 05 

SINOM 

1. Wong dagang pating gurayang, wong ngiki satengah mati, kaliren 

neng tengah alas, mesakaken sun tingali, tawanana abukti, pasthi 

arep yen karungu, prapta angambil sega, Ki Ketib meneng tan 

angling, mata merem cangkeme mingkem kewala.

2. Ki Ketib osiking nala, lamun ngucapa sun iki, dadi dudu kamurahan, 

marga pangucap puniki, lamun ingsun bukti, tanganingsun maksih 

muluk, maksih istiyar ing wang, Ki Ke/tib malah mundelik, wong kang 

dagang alok mati mengko uga. 

3. Eh batur sira ngambina, maduning tawon sathithik, prapta madu 

winadhanan, tinetesken tan ngecapi, cangkeme saya kancing, ki 

juragan saya gugup, mengko mati temenan, wengkangen dimen 

ngecapi, sru winengkang ngesokan madu cangkemnya. 

4. Maksih kinembeng kewala, durung gelem angecapi, cangkem wus 

kinebekan, gelagepan apaneki, kaselak madu keli, kaulu wus 

prapteng gulu, Ketib gumuyu latah, murah temen Maha Suci, 

tinakonan wus jarwa sasolahira. 

5. Ngungun gumuyu kang myarsa, sakehe ingkang ningali, wus amit 

ungkur-ungkuran, samarga ngungun Ki Ketib, tobate andhericis, 

biyen uwus tobat ingsun, ngina sapadha-padha, mengko iki kaping 

kalih, tan antara peksi menco prapteng ngarsa. 

6. Mamelehken wuwusira, sita tan ngandel Hyang Widdhi, ing mengko 

wus kalampahan, tobata sira deneling, Ketib gu/muyu belik, eh 

menco bener sireku, payo sira sun gawa, mring wismengsun sun 

ingoni, gya dinekep kang peksi menco wus sirna. 

7. Sajatine malaekat, Ki Ketib ngungun tan sipi, yen weruha malaekat, 

sun takon gone Ki Besi, mupus ing tyas wus pasthi, polah titah ing 

Hyang Ngagung, wus lepas lampahira, kuneng gantya kang winarni, 

Ki Pangulu kang nganut pinggir samudra. 

8. Kang pinangan mung gogodhongan, kang dinugan kang kinapti, 

miwah woh katuting sarah, mangkona salamineki, cinipta mung Ki 

Besi, datan ana lyan kadulu, munggah ing parang sengkan, anulya 

ana kaeksi, kanang guwa luhur respati tur padhas. 

9. Cala lit tanpa kakaywan, padhase kaya ingukir, wancak suji ana 

pindha, kang pindha bale mangapit, ana manusa siji, wayahe 

satengah sepuh, kukap cawet babakan, tan ana karyanya malih, 

mung ngusungi sarah ingkang warna/-warna. 

10. Godhongan ingkang katingal, jinuput aneng ngarseki, mung cinekel 

tininggalan, manggung angiling-ilingi, bos[en] amendhet malih, tanpa 

ngucap tanpa turu, Pangulu duk umulat, ririh teka angunggahi, 

wusnya tata lungguh Pangulu atanya

11. Paduka sang maha brata, ing pundi ingkang kawijil, lan punapa kang 

kinarsan, Sang Tapa datan nauri, ing ngulate amanis, trepsila ing 

lungguhipun, dhapure analongsa, Pangulu keguh tyasneki, Kyahi 

Tapa muga sampun aduduka. 

12. Ing wau kula gumampang, dereng wruh karsaning brangti, Pangulu 

tumungkul sarta, mangen-angen rehireki, yata ana kapyasi, 

sajroning talinganipun, eh ki prapta ywa duka, kawula wong kemul 

langit, kandhang mega akadang wukir samudra. 

13. Ki prapta sampun duduka, ambisu sun sedya ngati, andika punapa 

gurnan, jagongan kalawan mami, kawula sapuniki, boten kenging 

acelathu, dene dika/ ngupaya, enggone Kiyahi Besi, ing puniki duk 

mulih mring nagri Wandhan. 

14. Kagyat pangulu jenggirat, tiningalan maksih linggih, tan montra netya 

ngucapa, tinanyan malih tan angling, meksa meneng tan muni, 

Pangulu garjiteng kalbu, aneh wong iki uga, jajal ingsun meneng 

maning, jroning meneng Pangulu ana pangucap. 

15. Tur pangucap sarwi suka, malah katon jroning ngati, punapa andika 

ngucap, wonganeh maring wak mami, Pangulu manas angling, nging 

tanya sajroning kalbu, malah merem netranya, Pangulu kadya wong 

ngipi, atatanya Ki Besi benjing punapa. 

16. Prapta panggih lan kawula, lan sinten wasta sang branti, eh Ki Besi 

pan meh prapta, aran ingsun ing saiki, Kalam-molah wak mami, 

ingsun tutur ing sireku, arinira meh prapta, anusul maring ku Besi, 

lawan sira bakal aneng ing laotan. 

17. Pangulu malih atanya, punapa ingkang kinapti, sakeh sareh 

gogodhongan, paduka iling-ilingi, ingsun nora jarwani, takona Ki / 

Besi besuk, Pangulu malih turnya, kawula tur pati urip, nuhun lebur 

tapak padasta paduka. 

18. Kang pesthi donya ngakerat, sang maha brata lumaris, wong punapa 

awak ing wang, tuhu dahad dameng ngilmi,mung kojah para wali, 

warah ingsun mring sireku,nat kala musawarat,kumpulan sagung 

pra wali, angrujuken ing kawruh lah piyarsakna.

1. Maskumambang kang mongka murdaning gupit, aneli kang sabda, 

ambuka rerasan adi, manitreng duk Sunan Benang. 

2. Pakumpulan kalawan Susunan Giri, Sunan Ampeldenta, kapat 

Sunan Geseng angling, aris maring Sunan Benang. 

3. Kados pundi panggerane kawru[h] jati, pangawruh paduka, Jeng 

Sunan Benang lumaris, anadene yen manira. 

4. Yen jenenging rupa puniku sayekti, ananira nyata, kelokaning rupa 

jati, jatine karsa manira. 

5. Angling malih Jeng Susunan Geseng maring, Sunan Giri-gajah, 

pekenira kadi pundi, menggah panggeran paningal. 

6. Manabda ris Kangjeng Susunan ing Giri, kang puji punika, sayektine 

/ rupa jati, iku sapamirsa paduka. 

7. Lingnya malih Pangeran Gageseng aris, mring Kangjeng Susunan, 

Ngampeldenta kadi pundi, ing sapamirsa paduka. 

8. Anauri Jeng Susunan Ngampel-gadhing, ingkang salir nyawa, solah 

tingkah muna-muni, sakyehning panggawe ngalam. 

9. Uliye mring sampurna jatining kapti, iya iku ing wang, ya iku 

sajatineki, kang ran lah sun yyan manira. 

9b. Sebute Allah sun nabda dat alahi, nulya kang pangucap, Pangran 

Gageseng yen mami, ingsun wong kandheg ing Allah. 

10. Kang puniku den-ukumaken tan apti, ngukumi tan arsa, angling 

Sunan Ngampel-gadhing, punapa boya kantenan. 

11. Ing karsanta sampurna sapraptaneki, miwah saulihnya, anenggih 

sang suksma jati, tan kajero tan kajaba. 

12. Nora lapal lawan tanpa makna ugi, tanpa padha neka, tanpa 

kahananireki, puniku lawan malihnya. 

13. Loro datan ana Pangerane kalih, jawab kang punika, suka Pangran 

Ampel-gadhing, eh eh anak putuning wang. 

14. Padha sira teki-tekiya ing ngilmi, panggeran sampurna, iya kang 

jumeneng wali, sadaya ngisep punika. 

15. Bo/ya ana Pangerane myang Nabyeki, miwah tan mangeran, ing 

Ngal[l]ah lan iku Nabi, sayekti dudu panutan.

16. Mantep suksma kewala poma den gemi, rerasan punika, binunuh 

ukume yekti, buka gaib tebenging Hyang. 

17. Ki Pangulu sangsaya padhang ing galih, lir mas sinepuwan, lir 

malam katrapan api, nging maksih kadya supena. 

18. alam-molah atanya osiking ati, lah punapa rena, pituture wong 

tanpangling, nging kawruh taksih taruna. 

Pupuh 07 Pupuh 07 

SINOM 

1. Pan dereng montra miriba, lan Ki Besi guru mami, Ki Pangulu aturira, 

kalangkung nuhun ingkang sih, nokitken tingal batin, Ki Kalam-molah 

amuwus, lah wus para meleka, Pangulu nulya anglilir, wus 

kapanggih neng pulo tengah samudra. 

2. Sang Tapa datan karuwan, Ki Besi katemu linggih, gelas kupi wus 

sumadya, pulone alit tur inggil, sadhepa apasagi, tan ana watu 

myang kayu, mung padhas amenthilas, Pangulu gugup ngabekti, kae 

Besi cineke/l tan kena uwal. 

3. Pangulu amatur nembah, pulo pundi dhuh puniki, aripak aneng 

lautan, kawula kalangkung ngajrih, kae Besi nauri, iya layaran rong 

taun, saking nging nagri Wandhan, hyan teka ngomahireki, ana uga 

lalayaran pitung warsa. 

4. Iya yen ngidul rong wulan, rong sasi mangetan malih, ngalor ngulon 

padha uga, tan ana dharatan keksi, pulo sikareng keksi, sira mau 

atatemu, lawan Ki Kalam-molah, iku uga mitra mami, pakaryane 

ngiling-ilingi godhongan. 

5. Mau tuturmu maring wang, akon sajarwa sireki, marma godhong 

tiningalan, pan iku minongka tasbih, apngalliya asuci, tekeng ngriku 

tuduhipun, kang manggung tiningalan, kaliyang sirnaning kuning, 

dadalane kang manggung ngiling-ilingan. 

6. Lan tinitah beda-beda, ana karyane pribadi, iku kang pinaham-

paham, Ki Kalam-molah sayekti, Pangulu tanya malih, punapa kang 

samodra gung, yen rob wewah kalintang, ye/n angok suda kepati, 

dhuh puniku punapa ta sababira. 

7. Ki Besi tutur sajarwa, sababe ingkang jaladri, kang dhingin sabab 

agungnya, kapindho sabab ing angin, angin ing jagat iki, yen sore

mirih mindhuwur, banyu satengah nglempak,ing pinggir kathah wong 

neki, marma angin mindhuwur sabab ing surya. 

8. Yen sore srengenge ilang, punang jagat temah atis, yen esuk aruna 

prapta, kasumukan jagat iki, susumuk dadi angin, warata mring 

bawana gung, nempuh maring samudra, banyu ber udaya banjir, 

dudu banjir banyu angalih panggonan. 

9. Pangulu umatur nembah, menggah ing jasat puniki, punapa inggih 

sanesa, sami nama jagat singgih, Besi nauri aris, padha uga 

solahipun, yen santri kitab rancang, nanging durung amatitis, 

satemene ingsun muwus cara Jawa. 

10. Den dhemen sira miyarsa, lan rasakena pribadi, aja sira musawarat, 

yen durung nunggal sakapti, bok tan nyandhak kang myar/si, 

satemah ingaran kupur, ingkang pinalang-palang,setengah ambuka 

gaib, kaya bisa yen wus wijiling ganjaran. 

Pupuh 08 Pupuh 08 

MIJIL 

1. Ingkang ingaran manusa kulit, dene kang sipat wong, anging kulit 

mung buntel gawene, kang supaya ing jero ywa garing, kerasaning 

kulit, yen ginepok iku. 

2. Marma krasa sabab saking getih, marmane mangkono, lamun badan 

gringgingen rasane, jiniwita nora montra sakit, gringgingen puniki, 

meneb daraipun. 

3. Obah ing balung kang gawa daging, iku saking ngotot, obah ing 

ngotot pikiren reke, yen tan wruha uripe tan tertib, basa nora tertib, 

tegese tan urut. 

4. Aja sok ngaku urip sawiji, kang mangkono goroh, marma ngong 

ngarani goroh mangke, tanganing wong anambur upami, wong 

gambang kumitir, mokal dhewekipun. 

5. Mongsa kobera aduwe kapti, / karepe semono, lawan malih yen 

obah drijine, ngisor kuku miwah ing jejenthik, yen uripa siji, jenthik 

otot nurut. 

6. Wiwit jenthik prapta jroning ngati, mongka tan mangkono, Kya 

Pangulu angangsek ature, dereng ser

7. Besi angling pawore sayekti, ingkang ngaranan roh, roh panekar iku 

upamane, ingkang ngakeh-akeh ingarani, tegese puniki, sabab 

aranipun. 

8. Sawab dudutane molah mosik, bubuhan ingkang roh, roh pipikul 

upamane kabeh, kang sawiji upama roh carik, amratikel kardi, 

marentah sedarum. 

9. Balung daging ngotot miwah kulit, karyane meh awor, padha 

jumeneng dandanan kabeh, seje lawan banyu angin getih, kang 

telung prakawis, dadi sabab iku. 

10. Mulane tangan bisa amosik, kaceneng ing ngotot, kang cineneng iku 

ba/balunge, obah ing oto[t] saking ing getih, getih kang neng daging, 

nglawani karyeku. 

11. Dening ngobah ingkang punang getih, babayu kang ngoyot, obah ing 

banyu iku sawabe, ingkang ngirit angin ingkang aris, teges ingkang 

ngangin, aris iku sumuk. 

12. Sumuk ing ngurip ingkang amawi, kang kukutha kono, mongsa 

borong gon andunungaken, susuh angin ya canduning ngangin, wus 

bangsaning gaib, tan kena winuwus. 

13. Yen-nganasir owah salah swiji, jeneng lara encok, lamun getih 

angowah arane, lara apus emar rasaneki, kurang panas sakit, kemel 

kekes iku. 

14. Lara telung prakara puniki, iku laraning wong, kang wus tuwa 

mengkono tindake, marma owah paningalireki, banyune mung 

kedhik, tan kaya duk agung. 

15. Mila suda pamiyarsaneki, susumuke kalong, mila aber kang lidhah 

polahe, otot alum getih mung sathihtik, / yen mamangan kaki, suda 

rasanipun. 

16. Dene sungsum karyane nguripi, balung kang den emong, sabab 

kang sungsum lenga dhapure, iku banyu ingkang gawa geni, yen 

ngamungna warih, berek maring balung. 

17. Dhapuring lara mung rong prakawis, tegese kang roro, dhingin owah 

pasang ing nasire, iku uga aran lara wajib, ingkang kaping kalih, 

panganan margeku. 

18. Lara wenang kang saking ngabukti, kang kajaba kono, lara duraka 

iku maknane, keneng bendu ujar sok alali, marang ing Hyang 

Widdhi, kang lara kabentus.

19. Ki Pangulu umatur aririh, palaling Hyang Manon, basa istiyar lawan 

papesthen, kados pundi pasang ingkang yekti, wenang wajibneki, Ki 

Besi umatur. 

20. Aja kakeyan pamekireki, kang satengah ing wong, kang istiyar 

marganing papesthen, ana satengah ana wong akiwit, rosa istiyar 

ing, pakaryanireku. 

21. Ana ma/ning ingkang den karemi, mung pesthi wus dheprok, ubang-

ngubeng mung pesthi andhege, kang mengkono yen mungguh ing 

mami, bener sadayeki, karo padha luput. 

22. Karanane kawruh ingkang dhingin, wong ngengkel mring Manon, 

kang sawiji ngresula semune, pangulang ling adhuh ingkang pundi, 

tyas langkung kagimir, su’al kalihipun. 

23. Mungguh manira kang prapteng tokit, kinumpul kang roro, yen wus 

kumpul ngalih jujuluke, ki istiyar kalawan ki pesthi, arane puniki, 

pinareng punuju. 

24. Iku kang wus tegdir dalil kadis, kusus para raos, kalawan ana 

patarangane, lamun arsa masang susuh pesthi, ngesemana ngilmi, 

sira den tuwajuh. 

25. Basa ngilmi kawruh warni-warni, peten salah sithok, upamane 

pandhita gawene, sring niteni gagak lamun prapti, palaling Hyang 

Widdhi, gagak margenipun. 

26. Tur ta gagak tan pisan ngawruhi, itung kareping wong, mila dadya 

pandhita ngilmune, jer ing batin ing tyas wus ubanggi, ajana kang 

prapti, dhangdhang yen tan pethuk. 

27. Kadyangganing wong ngaduwe / ngilmi, olan-olan alon, dennya 

ubaya mring santikane, nora nana ula ingkang mandi, lamun ana 

mandi, Ngijrail neng ngriku. 

28. Ana maning upama sawiji, wong ahli maido, lawan wong ahli gugon 

pamane, tur ta karo iku padha sidik, wus karseng Hyang Widdhi, 

genti patrapipun. 

29. Endi lire ingaranan ganti, yen wong kang maido, bakal ana warta tan 

kayekten, demadakan karsaning Hyang Widdhi, kang maido prapti, 

bener wuwusipun. 

30. Lamun bakal warta kang sayekti, dilalah kang gugon, ingkang ana 

ing kono wartane, ginugu dadi kang warta sidik, wong maido tebih, 

dumadak tan ayun.

31. Iku lire patarangan pesthi, antep kang mangkono, Ki Pangulu legeg 

jro driyane, sakalangkung lumeket ing ati, rumasuk ing budi, karaket 

jajantung. 

32. Kawula kamipurun mangsuli, katur kang katongton, Ki Kalam-molah 

pundi wismane, kawula dahad dereng dumugi, gen kula kapanggih, 

Ki Besi gumuyu. 

33. Teka meneng solahe Kya Besi, Pangulu duk tumo/n, ana karaseng 

tyas kaduwunge, gennya munjuk arsa apapanggih, kang katon ing 

galih, Kalam-molah wau. 

34. Kya Pangulu meneng datan angling, tan dangu karaos, jro talingan 

ana swara rereh, muni Kalam-molah datan molih, nging swara anitir, 

tan salin kang wuwus. 

35. Jroning netra tan liyan kaeksi, Kalam-molah katon, manggung 

katongton aneng netrane, mulat samudra milu kaeksi, dulu langit-

langit, tumut aneng ngriku. 

36. Kalam-molah kang manggung kaesthi, bosen dennya tumon, 

manggung katon tan ana karyane, miwah kang karungu tanpa kardi, 

mung manggung mumuji, maring jenengipun. 

37. Kalam-molah tan liyan kapyarsi, bingung dennya anon, Ki Pangulu 

amubeng polahe, mulat lor kidul milu kaesthi, miwah kang kapyarsi, 

merem andhekukul. 

38. Maksih katon sigra angrubungi, ing pada rawat loh, adhuh kula edan 

temah mangke, yen tan padu/ka sih ing kaswasih, rucaten puniki, 

kula kesel dulu. 

39. Malah ajrih bosen aningali, yugya tan antuk don, minta apura punapa 

sak reh, tan uninga ing wau sayekti, ing tindak puniki, kang angreh 

pukulun. 

40. Duk ing wau paduka sung warti, mimitra kimawon, marang Ki Kalam-

molah ing mangke, dene paduka kang ngreh sayekti, pakarti puniki, 

dhuh bosen pukulun. 

41. Kae Besi wus menenga ugi, pratingkah guguyon, balik payo mring 

dharatan age, sun arsa nemoni rinireki, wong nguwis ya uwis, payo 

padha laju. 

42. Duk umadeg sing sasana nuli, sumaput kang panon, Ki Pangulu nora 

wruh parane, wusnya eling byar aneng wanadri, neng prabatang 

nginggil, panggih rinireku.

Pupuh 09 Pupuh 09 

KINANTHI KINANTHI 

1. Kinanthi janma katelu, Ketib Pangulu Ki Besi, wusnya takon-

tinakonan, ing sasolah tingkah neki, kupi kapanggih sumadya, Ki 

Keti/b umatur aris. 

2. Nanging batine kasusu, atur takone Ki Ketib, muwus atur 

cecandhakan, sarwi kurmat mangku kupi, pukulun ingkang 

waragang, punapa karyanireki. 

3. Kebangrasen aturipun, Ki Besi aris nauri, pakaryane kang waragang, 

kitab tasbeh aneng kupi, samongsa ingsun nginuma, kang panon 

rasane salit. 

4. Miwah wuwus lan pangrungu, sayekti rasane salit, supaya sun 

kelingana, apesing ngaral puniki, jer ki ati sok gumampang, angaku 

tawekal ugi. 

5. Yen durung kalebon iku, rumasa eksas sayekti, satengah mendem 

karasa, taliyuring tingal batin, supaya wet elinging wang, lan wuruke 

guru mami. 

6. Tan kena mareni ingsun, gon ingsun kulineng kupi, kalawan 

angudang gelas, yen durung lir guru mami, guru ningsun yen 

waragang, den inum nora ngendemi. 

7. Tanpa sarat lawan ismu, mung tewajuh den geladhi, yen nginum 

kebag gya mutah, utahan den inum janmi, nora o/wah endemira, iku 

sun sedya ing ati. 

8. Ketib matur kula suwun, paduka inumi kedhik, destun arsa 

ngraosena, endeming anginum awis, Ki Besi nauri aja, ngeman 

ngibadahireki. 

9. Sira wong bakal pangulu, anempuh karam binukti, Ki Ketib 

aparikedah, kenging ngugi wong ngayoni, asanget pameksaning 

wang, paduka paring sakedhik. 

10. Punapa sayektosipun, ngowahken ing tingal batin, Besi muwus eh ta 

nyata, marma kinaramken niki, nadyan silih mengkatena, destun 

arsa angraosi.

11. Ki Ketib sinung wus nginum, tan pantara endem prapti, rada kaduk 

panginumnya, netra bilut ngemu getih, sura ing pamuwusira, 

sumaguh maring binatin. 

12. Kadariyahe kumebul, kumruwuk anjunjung dhiri, iki uga bisa 

gampang, gon ngumpul mring iman tokit, sarwa kaconggah tyas ing 

wang, umatur maring Ki Besi. 

13. Paduka duk wau dhawuh, ing / timbalan maring mami, supaya ing 

tyas ajriya, goroh paduka puniki, dene ta amindhak sura, agampang 

mring barang kardi. 

14. Sakeh mring panggawe saguh, ambubrah sakeh ginaib, pnalangan 

nora kena, malah ngaku wujud Widhi, lelungguh asila tumpang, 

tangane manggung nudingi. 

15. Kya Pangulu salang gumun, banjur edan iki ugi, si Ketib polahe 

anyar, jer sok alat mring ki Besi, puluh-puluh wus dilalah, ki Besi 

amuwus aris. 

16. Nginuma maning sireku, Ki Ketib sumaur inggih, mandah nginuma 

ping tiga, ngong kira bisa tubadil, kaping pitu bisa mikrat, temah 

ngrasa suksma batin. 

17. Gelas tinampan wus nginum, gelas geng tur den kebeki, kasusu 

suka kaselak, awahing marebe[s] mili, endeme sangsaya ngrebda, 

dhasar nembe nginum sopi. 

18. Pecak pisan rada kaduk, durung sumene tinuli, gelas geng tur 

kinebekan, duk kaping kalih / gumuling, nulya salin sambatira, 

peteng temen netra mami. 

19. Cat-ecatan yen rumungu, gumarebeg kadya angin, panon ingsun 

belang-belang, mumete kapati-pati, angenting sasambatira, kapoyuh 

sarwi anangis. 

20. Mutah banyu mancur-mancur, dhasare wong tanpa bukti, sumaput 

lajeng kantaka, mesem amulat Ki Besi, Kya Pangulu wuwusira, 

wurung edan sida mati. 

21. Kantakanira kadulu, tan winarna nulya nglilir, sauwusira waluya, 

tinakon marang Ki Besi, kapriye rasane uga, duk kathah lawan duk 

kedhik. 

22. Ing mau gon-mu anginum, gedheg-gedheg ngling Ki Ketib, punapa 

ingkang amawa, kaconggah duk lagya wiwit, lawan kapenak maring 

tyas, duk sanget teka asalit.

23. Teka bingung tanpa tembung, amubeng temah alali, adhuh aleres 

paduka, arale kaesi-esi, adhuh tobat temen ing wang, go/ningsun 

manggung alali. 

24. Angina wus kaping telu, sapisan durung beneri, angina mring kaki 

tuwa, mring Ki Besi wus ping kalih, iki apa ati bakal, ngalamat naraka 

geni. 

25. Wong berbudi kang amuwus, kang mangkono dadi tamsil, tegese 

tamsil upama, ajana padha nglakoni, angina sapadha-padha, iku 

kancane Ki Ketib. 

26. Panggawe sabab ing dhapur, seje rupa seje kardi, yen rupa iku 

padhaa, pesthi panggawe mung siji, mulane awarna-warna, sabab 

kang rupa mawarni. 

27. Anenggih mangsuli catur, patakone mring Ki Besi, sababe wong 

ngumbe arak, Ki Besi wuwusira-ris, mulane wong ngumbe arak, yen 

kedhik tyasnya amingis. 

28. Mulane ana dem iku, babanyu kalawan getih, sumilak ngalih 

panggonan, sumungsung mawaning ngawis, padha abanyu yen 

arak, angsaling kukus sayekti. 

29. Kang kukus kudu mindhuwur, angirid banyu lan getih, getih 

sumungsung mring muka, / peteng mring netra myang kuping, 

marma iku padha owah, paningal myang pamiyarsi. 

30. Her netra kasaban marus, marma peteng temah abrit, yen sedheng 

keh kedhikira, sedheng rasa mundhak mingis, yen kaduk temahan 

kalah, kang jiwa ongga puniki. 

31. Seje endeming kacubung, endeme kadukan angin, tan montra 

sikareng toya, sawab iku tanpa warih, endeme amung parungsang, 

mung nempuh jiwaning dhiri. 

32. Netra kuping maksih bakuh, mung lupa rasaning dhiri, sabab tanpa 

wuwuh toya, iku amung deming angin, yeku araling kawula, ki jasad 

sring ngowah gingsir. 

33. Aja sring ngaku sireku, kawasa ngreh jiwa dhiri, yen sireku kawasaa, 

pagene nora udani, cukuling wulu kukunya, iku pratondha sayekti. 

34. Wus karo muliya iku, ya padha ingsun amini, Pangulu matur sandika, 

Ki Ketib lengganeng kapti, durung tutug karsanira, pinaksa datan 

nuruti.

35. Ki Besi lon wuwusipun, apa mantep karo sami, yen nyata anut 

maring wang, sun nyatakaken sire/ki, mara kupi tututana, endi kang 

kebat sayekti. 

36. Kupi inguncalken gupuh, mangisor pambuwang neki, saking luhur 

ing prabatang, sigra kalih tan udani, anjlok kupi tinututan, byar ilang 

alam wus salin. 

37. Kapanggih neng wismanipun, Ki Besi wus tan winarni, kupi kang 

kinarya gelar, tan pandon datan kawarni, Pengulu wus prapteng 

wisma, miwah ari[n]ya Ki Ketib. 

38. Ki Pangulu langkung sukur, upama bedhah nagari, kaboyongkena 

putrinya, kadyangganing wong angimpi, praptaning wisma kalawan, 

duk panggih aneng jeladri. 

39. Ki Ketib kang manggung ngungun, upama wurung ing rabi, mongsa 

borong patrapira, sagung tarekat kekating, ngilmu kang rinasa-rasa, 

kuneng mas kentir ing warih. 

Kapethik saking Serat suluk jaman karaton-dalem ing surakarta.